Người có vinh dự thiết kế bộ tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, phát hành năm 1946, thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, người Công dân số 1, vị Chủ tịch đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là họa sĩ Nguyễn Sáng (1923-1988), khi đó ông mới 23 tuổi. Nguyễn Sáng quê ở Mỹ Tho - Tiền giang, là một sinh viên mỹ thuật giỏi, tốt nghiệp trường Mỹ thuật Gia Định và trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (Hà Nội) trước năm 1945. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông nhiệt thành tham gia cách mạng, vẽ tranh tuyên truyền cổ động, thiết kế tem và giấy bạc Việt Nam.
 |
| Họa sĩ Nguyễn Sáng (1923-1988) |
Với lòng yêu nước và kính trọng vô hạn đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh vốn có, ông đã tập trung tài trí và sức lực vẽ chân dung Người đúng yêu cầu tem thư: chi tiết, đặc trưng và chính xác cao, đúng chất đồ họa, phù hợp với điều kiện in khó khăn thiếu thốn của những ngày đầu đất nước mới giành được độc lập. Hình vẽ trên tem đã phản ánh trung thực, chính xác từ bức ảnh lãnh tụ Hồ Chí Minh nhìn thẳng đầu tiên hồi đầu Cách mạng Tháng Tám, thể hiện được những nét đặc sắc của người: thông minh, hiền hậu, uy nghiêm, kiên nghị. Tem có kích thước nhỏ xinh; in thành 5 mẫu; mỗi mẫu một mầu riêng tươi đẹp: xanh lá mạ, đỏ, vàng, lam, tím trên giấy tầu bạch mỏng, mịn; làm cho những con tem càng sinh động và trang trọng lạ thường.
 |
| Bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập |
Đây là lần đầu tiên con tem thuần chất của nước ta mang trên mình hai chữ "Việt Nam" cùng với hình ảnh vị lãnh tụ đã sáng lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vì thế, con tem này càng có ý nghĩa về nhiều mặt: chính trị, văn hóa, nghệ thuật, kinh tế, xã hội...; đánh dấu một mốc lớn đối với ngành Bưu điện nói riêng, đối với đất nước nói chung. Sau khi con tem được phát hành, ở các bưu cục trong cả nước, người mua tem thư “Cụ Hồ" rất đông. Đặc biệt ở Hà Nội đã xuất hiện "Chợ tem" tại vườn hoa Chí Linh, người chơi tem chen nhau mua loại tem "Cụ Hồ”. Đã có những vần thơ mừng đón con tem:
Tem mang hình Bác trên mình
Tem thêm sức mạnh, thêm tình trong tem
Tem đưa thư khắp mọi miền
Phố phường, làng bản, tiền duyên, đảo mờ
Cưỡi mây, tem vượt cõi bờ
Năm châu bốn biển, chan hoà tình yêu ...
Tiếp sau đó, vào năm 1949, trong thời kỳ kháng chiến cực kỳ gian khổ ở núi rừng Việt Bắc, đáp ứng yêu cầu kháng chiến, Nguyễn Sáng lại được giao thiết kế bộ tem thứ hai - "Kỷ niệm lần thứ 59 ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh", thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh ở tư thế ngồi hơi nghiêng, vẻ mặt trầm tư, sâu lắng, đĩnh đạc và đầy kiên nghị, phản ánh được phong thái của Người trong những ngày kháng chiến ở thời kỳ quyết liệt. Tem in typo trên giấy dó gồm 2 mẫu với 2 mầu: nâu vàng đất và đỏ gạch mộc mạc, khiêm tốn, giản dị. Đây là bộ tem độc đáo của Việt Nam bởi được in trên giấy dó - một loại giấy được sản xuất thủ công chuyên dùng để in tranh dân gian ở miền Bắc Việt Nam và nó nhanh chóng trở thành bộ tem quý hiếm đối với giới chơi tem.
 |
| Bộ tem in trên giấy dó |
Đánh giá về những mẫu tem do Nguyễn Sáng thiết kế, hoạ sĩ Phan Kế An, Trưởng bộ môn Đồ họa - Hội Nghệ sĩ tạo hình Việt Nam đã viết: "Nguyễn Sáng khi sáng tác hội họa là một tác giả có bút pháp phóng khoáng, có thể nói là tung hoành nữa, nhưng khi vẽ tem, vẽ giấy bạc lại là một nhà đồ họa vững vàng, tỉ mỉ, chính xác, biết tìm những biện pháp tối ưu, thích hợp với kỹ thuật thô sơ của thủa sơ khai... Con tem đầu tay của anh vẽ chân dung "Cụ Hồ" là con tem chững chạc, vẽ với tinh thần trách nhiệm cao, với tình cảm sâu đậm, hình ảnh Bác được mô tả đúng tinh thần, toàn thể con tem trang trọng".
 |
| Tác phẩm "Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ" của Nguyễn Sáng trên tem Việt Nam (1996) |
Trong lĩnh vực thiết kế tem bưu chính Việt Nam, họa sĩ Nguyễn sáng thực sự là một tài năng xuất sắc, là người đầu tiên thể hiện chân dung lãnh tụ Hồ Chí Minh trên tem bưu chính. Những mẫu tem do ông vẽ cùng với toàn bộ tác phẩm hội họa của ông là di sản quý báu còn sống mãi với thời gian, sống mãi trong nhiều bảo tàng Việt Nam và thế giới và trong các bộ sưu tập của đông đảo những người yêu thích tem thư.
(Tổng hợp từ Tạp chí Tem)
