The Indochina Philatelist (ICP) số 204, tháng 9-2012, ra phụ trương “
Tem Hồ Chí Minh phát hành tại Liên khu V – làm rõ các đợt phát hành và khác biệt giữa tem thật và tem giả” của Frank During. Sau đó, Frank During còn có thêm một bài viết nữa về tem “Sản xuất và chiến đấu” của Liên khu V, đã đăng trên ICP.
Bài viết về tem Hồ Chí Minh khá dài với nhiều chi tiết. Mặc dù còn những điểm có thể gây tranh cãi, đây là một tài liệu tham khảo hữu ích. Tôi xin lược dịch một số nội dung chính của tài liệu này.
Phần I. Các loại tem Hồ Chí Minh Liên khu V
Theo tác giả, tem Hồ Chí Minh của LKV phát hành trong 3 đợt, không kể các loại tem in đè đổi giá.
A/ Phát hành lần đầu (1950)
(i) 1đ xám tím (theo Trần Nguyên: không phát hành)
(ii) 1đ xám lục (chỉ có Michel đề cập, During không công nhận)
(iii) 5đ lục nhạt (Trần Nguyên: không phát hành)
(iv) 10đ lam lục
(v) 15đ nâu
B/ Phát hành lần hai, không rõ thời gian:
(vi) 100 đ lục nhạt
C/ Phát hành lần ba (1953)
(vii) 200đ cam
(viii) 300đ lam (Trần Nguyên T1, 1951-52)
(ix) 500đ đỏ (Trần Nguyên T2, 1951-52)
Tem in đè (không rõ thời gian):
(x) 60đ trên tem (i) (Trần Nguyên T4, 1953-54)
(xi) 30đ trên tem (iii) (Trần Nguyên T3, 1953-54)
(xii) 0,050 kg trên tem (viii) (Michel không đề cập)
(xiii) TEM SỰ VỤ 0K300 THÓC trên tem (xi) (Trần Nguyên T9, 1954 - hình)
(xiv) 0,500 kg trên tem (xi).
Như vậy theo F. During, về cơ bản có 12 con tem khác nhau, riêng tem (ii) tôi bổ sung theo ghi nhận của Michel (không có hình) và tem (xiii) tôi đưa vào để phù hợp với cuốn “Danh mục tem bưu chính nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa 1945-1975” của Trần Nguyên. Tạm thời ta ghi nhận có 14 tem như trên.
Cũng theo F. During,
tem phát hành cùng đợt đều có những đặc điểm giống nhau, và đều có một số điểm khác biệt so với tem thuộc các đợt PH khác:
1. Tem phát hành đợt 1 lúc đầu để trống giá tiền. Giá mặt (số 1, 5, 10 hoặc 15) không màu được in thêm sau trong khung vuông có màu, do đó thường làm mất một phần các chữ “DAN” và “BUU” ở bên cạnh. Các tem sau này đều in một lần, với giá mặt có màu trong khung màu trắng.
2. Giá mặt tem đợt 3 có viền trên và dưới (đợt 2 không có).
3. Chữ “BUU-CHINH” trong tem phát hành đợt hai nhỏ hơn.
4. Chữ C trong “CHU-TICH” 3 đợt khác hẳn nhau.
5. Chữ C trong “CHI” ở tem đợt 3 cao hơn hẳn chữ H bên cạnh.
6. Khoảng cách của các chữ không đều nhau. Đối với tem đợt 1, chân trái chữ A trong “VIET-NAM” rơi vào đúng nét phải của chữ N trong “CONG” ở dòng dưới, nhưng với các tem đợt 2 và 3, nó kết thúc ở giữa chữ “N” và “G”.
Chỉ cần so sánh các điểm trên, nếu có hình với độ phân giải cao, ta đã phần nào có thể xác định được tem thật – giả!