[HanParis]

Kỳ 4

Chùa ở Hà Đông

Phía nam Hà Nội là giáp Hà Đông, một tỉnh có nhiều cổ tự nổi tiếng như chùa Hương, chùa Trăm Gian. Hội chùa Hương vào ngày 19 tháng 2 là ngày giáng đản và ngày 19 tháng 6 âm lịch là ngày thành đạo của đức Quan Âm chùa Hương, nhưng người đi trẩy hội thường chọn dịp tháng 2. Du khách đến chùa Hương bằng nhiều ngả. Đi đường bộ thì theo liên tỉnh lộ 22. Đường thủy thì từ Phủ Lý (Hà Nam) đi ngược sông Đáy, hoặc từ bến Vân Đình (Hà Đông) xuôi dòng sông Đáy. Dù đường bộ hay thủy, cũng đổ bến tại Hà Đoan, quen gọi là bến Đục. Nơi đây quán trọ, hàng ăn san sát. Các gian hàng bán sản phẩm địa phương nổi tiếng như rau sắng, quả mơ, hồng trà, củ mài... với các cô gái bán hàng xinh xắn, liến thoắng mời khách.

Ai đi trẩy hội chùa Hương

Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm

Mớ rau sắng, quả mơ non

Mơ chua sắng ngọt, biết còn thương chăng?

Từ bến Đục đến bến đò Suối chừng nửa cây số. Tại bến đò, du khách thuê đò đi chừng 2 cây số thì đến bến Trò. Bước lên bờ, thấy ngay tam quan của chùa Thiên Trù, quen gọi là chùa Ngoài. Đi bộ thêm khoảng vài giờ đường núi, gặp ba chùa nữa là chùa Tiên, chùa suối Giải Oan, chùa Cửa Võng, rồi leo lên gần đến đỉnh một trái núi, mới tới động Hương Tích. Đây là chùa Trong, còn gọi là chùa Hang. Đường núi gập ghềnh, chim kêu vượn hót, du khách tốp năm tốp bảy ra vào tấp nập. Họ có thể không biết nhau, nhưng gặp nhau vẫn tươi cười với câu chào “A Di Đà Phật”, “Nam mô Phật” hay “Quan Thế Âm Bồ Tát”:

Ngày xuân cái én xôn xao

Con công cái bán ra vào chùa Hương.

Chim đón lối, vượn đưa đường

Nam mô đức Phật bốn phương chùa này.

Trong động, trên dải thạch nhũ có khắc 5 chữ đại tự “Nam thiên đệ nhất động” đẹp sắc sảo, tương truyền là nét bút của chúa Trịnh Sâm (1767-1782), nhưng có sách lại cho là của vua Lê Thánh Tông.

Chùa nào mà lại có hang?

Ở đâu lắm của thời chàng biết không?

Chùa Hương mà lại có hang

Trên rừng lắm của thời nàng biết không.

Phía Bắc tỉnh Hà Đông, gần đường liên tỉnh 11, tại làng Tiên Lữ xã Tiên Phương, huyện Hoài Đức, trên một quả đồi cao chừng 50 mét có một ngôi chùa nổi tiếng về phong cảnh đẹp, kiến trúc qui mô, có nhiều bảo vật và tượng quý. Đó là chùa Trăm Gian, theo làng sở tại còn có tên là chùa So hay chùa Tiên Lữ, tên chữ là Quảng Nghiêm tự. Theo Danh lam cổ tự, chùa được lập năm Ất Tị (1185) niên hiệu Trinh Phù thứ 10 đời Lý Cao Tông, nhưng theo Nguyễn Bá Lăng trong Kiến trúc Phật giáo Việt Nam thì chùa do Minh Đức chân nhân Nguyễn Bình An lập từ thế kỷ 13 triều Trần và được trùng tu khoảng thế kỷ 17, 18. Chùa có 4 dãy nhà kết thành bình đồ chữ nhật rộng 24 mét, dài 42 mét. Nếu tính 4 cột là 1 gian thì chùa có 104 gian, tính cả phần phụ thuộc nối dài sau chùa thì cả thảy 107 gian, vì thế nên có câu ca dao truyền tụng:

Đình So, quán Giá, chùa Thầy

Đẹp thì có đẹp, chưa tày Trăm Gian

(Còn tiếp)