[HanParis]

(1863-1943)

Hình như nhân vật này là đề tài tem của diễn đàn trong thời gian tới đây, nên hôm nay Hàn xin viết một bài về ông. Chả rõ khi xưa BS có hay tặng tem cho những em học sinh siêng năng học giỏi không? Chỉ biết là ông rất yêu nước Việt, người Việt ta nhất là ở hai tỉnh Đà Lạt và Nha Trang. Thật ra lần đầu tôi biết tới ông qua tên đường. Thật vậy, Sài Gòn từng bị Pháp chiếm trước 1954 cho nên mọi tên đường đều tên Pháp. Từ 1955, Ngô Đình Diệm đã Việt hóa trên 90% đường sá Sài Gòn, nhưng vài tên Pháp vẫn còn tồn tại là : Pasteur, Alexandre De Rhode, Calmette và Yersin. Pasteur theo Hàn biết là một bác học đã tìm ra bệnh chó dại đã giúp nước ta không ít trong thời gian của Đệ Nhị Thế Chiến, và sau này...phở Pasteur ở Hòn Ngọc Viễn Đông cũng tiếng tăm lắm vùng Sài Gòn Gia Định, và còn ngon hơn mấy phở tiệm phở gà đường Hiền Vương (nay Võ Thị Sáu), khi xưa đi đường này về phía Ngã Bảy, đương sự thấy có mấy tiệm Tiết Canh thật ngon. Sau 30/04/75, đúng ra là vào mùa hè 1976, đường Pasteur đã bị đổi thành Nguyễn Thị Minh Khai và mãi đến đến năm 1991 mới được lấy lại tên cũ. Alexandre De Rhode từng được dịch với cái tên mỹ miều là A Lịch San Đắc Lộ. Có một dạo tại miền Nam VN, người ta hay dịch các địa danh hay nhân vật từ tiếng Hán hay chuyển sang từ cách pháp âm kiểu VN các địa danh : HongKong = Hương Cảng (cái này tiếng Quảng Đông gọi là 'Hướn Kõn'), Paris = Ba Lê, NY = Nữu Ước, San Francisco = Cựu Kim Sơn, Perl Harborg = Trân Châu Cảng... Và sau đó mốt này cũng đi qua và dân ta lại thích gọi địa danh bằng tên gốc. Alexandre De Rhode đã có công lập ra chữ quốc ngữ vì khi xưa nước An Nam ta hay dùng tiếng Hán, Tiếng Nôm (từ thời Hàn Huyên), nước ta là quốc gia duy nhất trong vùng Đông Nam Á có nguồn gốc từ tiếng La Tinh nhờ công lao của mấy nhà truyền giáo đặt biệt là ông Alexandre De Rhode. Chữ 'De' trong tên Pháp là giòng giõi Quý Tộc như De Rhode, DeLon, Deneuve,D'Estain (VGE) từng là tổng thống Pháp... Thật ra chữ quốc ngữ được lập ra với mục đích là truyền đạo và ông De Rhode đã học tiếng Việt rất châm chỉ. Còn ông Albert Calmette, cũng là một nhà bác học, ông từng gặp Louis Pasteur (1963-1933) năm 1890 khi ông trở về Pháp. Calmette đã khám phá ra thuốc ngừa cho bênh chó dại tại Hồng Kông nhưng vào năm 1891, Calmette đã được giao trách nhiệm mở viện Pasteur tại SaiGon. Xin hẹn với Ace vào dịp khác để viết về... phở Pasteur ý quên... về nhân vật đã có công không nhỏ tại Việt Nam. Xin trở lại với chủ đề khi viết về BS Alexandre De Rhode. Dù khi dịch ra tiếng Việt, Yersin trở thành Dân Sinh khá hay nhưng chưa ai gọi ông là A Lịch San Dân Sinh theo trí nhớ của Hàn. Yersin không chỉ là BS, ông còn là một nhà thám hiểm giỏi dang, đã khám phá ra vùng Cao Nguyên rừng Liang Biang và TP Đà Lạt. Người Pháp gốc Thụy Sĩ, ông mất năm 1943 tại Nha Trang. Yersin đã khám phá ra bệnh dịch hạch và bệnh này sau này đã được lấy tên ông : Yersinia Pestis. La Peste (Dịch Hạch) đã giết bao nhiêu triệu người tại Âu Châu, và cũng là tên tiểu thuyết Pháp của văn hào Albert Camus. Ông đến Đông Dương năm 1890 như đã nói và đã đén làm việc cho công ty hàng hải (Messageries maritimes) chạy tuyến đường SaiGon-Manilla. Sau đó là tuyến SaiGon Hải Phòng. Khi ấy VN ta là thuộc địa của Pháp. Năm 1894, ông được chính phủ Pháp và viện Pasteur mời sang Hồng Kông nghiên cứu về bệnh Dịch Hạch. Và cũng tại đây ông đã tìm ra nguyên nhân của bệnh này. Vào khoảng 1895-1897, ông đã trở về viện Pasteur Paris, cùng với đồng nghiệp Albert Calmette đã điều chế ra thuốc trị bênh dịch hạch. Từ đó ông đã mở một viện điều chế tại Nha Trang. Vào năm 1905, viện này được Pháp công nhận là chi nhánh của viện Pasteur, Paris. Nhiều người Việt đã mến mộ ông nên đã gợi là ông Năm (Năm Hòa? ). Như Hàn đã kể BS Yersin trong Lưu Bút Ngày Xanh, ông cũng là nhà khám hiểm và đã tìm ra vùng cao nguyên và xây dựng TP Đà Lạt với sự giúp đở của toàn quyên Doumer khi ấy. Ở TPHCM, sau hai lần thay đổi chế độ (55 và 75), tên ông...'Vũ Như Cẩn' vì người Việt luôn nhớ ơn ông vì những quá trình ông đã hy sinh đời mình cho Việt Nam và nền y học.

Nghe nói Tem này sẽ được phát hành tại Pháp vào tháng 9 tới đây
Septembre 2013 - Theo Blog của Pierre Jullien.
Ace chịu khó chờ vài tháng nữa, chắc chắn diễn đàn sẽ con ST thêm nhiều tem khác về BS Yersin...

Còn bài viết về Khu Dân Sinh xưa thì Hàn không chò tới tháng 9, sẽ cho tái bán ngay!

<<< Viết theo tài liệu Wiki của Pháp + Việt >>>