Múa rối hầu như dân tộc nào cũng có, còn múa rối nước là dạng nghệ thuật rối độc đáo chỉ có riêng ở Việt Nam.
 |
Múa rối nước là sản phẩm văn hóa của cư dân trồng lúa nước Việt Nam. Theo nghiên cứu thì múa rối nước xuất hiện từ thời Lý (1009-1225).
 |
Chứng tích về sự ra đời của rối nước còn lưu lại ở nhiều nơi như trong văn bia “Sùng Thiện Diên Linh” năm 1121 ở chùa Đọi (Hà Nam) hay trong văn bia nhà Thủy Đình trên hồ Long Trì ở chùa Thầy (Hà Tây) còn ghi lại “giữa dòng nước lung linh, một chú rùa nổi lên đội 3 hòn núi…” hay “chim có sừng họp nhau thành đội…”.
 |
Vùng đồng bằng Bắc bộ có nhiều ao, hồ đã trở thành những sân khấu múa rối nước vô cùng sinh động. Bờ ao, hồ là nơi khán giả quây quần xem biểu diễn vào những ngày hội hè, đình đám. Sân khấu rối nước thể hiện các trò làm ruộng, đánh cá, chăn vịt, vui chơi hội hè, các tích trò anh hùng dân tộc…
 |
Một vở rối nước thường có nhiều nhân vật. Mỗi nhân vật (con rối) là một tác phẩm điêu khắc dân gian, mang dáng vẻ khác nhau, thể hiện tính cách cũng khác. Con rối được làm bằng gỗ nhẹ, bên ngoài phủ sơn ta để chống thấm nước.
 |
Nhân vật tiêu biểu của rối nước là chú Tễu với thân hình tròn trĩnh và nụ cười hóm hỉnh lạc quan. Cuộc diễn bắt đầu bằng màn chú Tễu ra giới thiệu. Với bộ mặt nghịch ngợm, trang phục ngộ nghĩnh, 2 tay chỉ trỏ, miệng hát lời “dọn đám”, chú Tễu mang lại tràng cười sảng khoái ngay từ phút đầu.
 |
| Một mẫu FDC của bộ tem "Rối nước Việt Nam" |
Nghệ nhân khi biểu diễn phải ngâm mình dưới nước, sau tấm mành treo cửa buồng trò để điều khiển con rối hoạt động trên mặt nước thông qua máy sào, máy dây. Nhạc đệm cho cuộc diễn là bộ gõ gồm trống, mõ, thanh la…
 |
| Mẫu tem của Mexico về rối nước Việt Nam |
Kho tàng các vở rối nước rất phong phú và ngày càng càng được bổ sung nhiều vở diễn mới có nội dung thích hợp với cuộc sống đương đại và sở thích của khán giả. Nghệ thuật múa rối nước Việt Nam là loại hình sân khấu cổ truyền độc đáo từng được biểu diễn ở nhiều quốc gia, được khán giả quốc tế rất ưa chuộng. Ngày 28-6-2000, Tổng cục Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem "Rối nước Việt Nam" (mã số 829) gồm 06 mẫu. Ngày 20-9-2007, Mexico phát hành một bộ tem trong đó có một mẫu tem mô tả hình ảnh trò rối nước Việt Nam "Cô Tiên".
