Trong Tạp Chí Tem số 76 (Xuân Bính Tuất 2006), tác giả Trần Đức Thông đã có bài viết với nhan đề: "Tem con giáp và bộ trưng bầy triển lãm". Gửi lại vào đây để tặng các bạn đang có những sưu tập về chủ đề này.
********
"Tem con giáp và bộ trưng bầy triển lãm"
Nhưng năm gần đây vào dịp đầu năm dương lịch và cuối năm âm lịch, nhiều nước trên thế giới đã phát hành bộ tem "con giáp".
Loại tem "con giáp" đã được thế giới phát hành thành hệ thống, tính ra đã được vài ngàn mẫu, có thể sưu tập và biên soạn thành bộ trưng bầy chuyên đề. Triển lãm ở nước ta đã có những bộ có đầu đề: "Mã, Ngọ, Ngựa"; "12 Con Giáp"; "Tại sao loài vật được mang tên con giáp"; "Thiếu nhi với Tết cổ truyền"...Là người yêu thích sưu tập và có ý định soạn bộ trưng bầy tem này, tôi xin trao đổi với các bạn cùng xu hướng một số suy nghĩ.
Danh mục tem thế giới có ghi ngày 01.02.1950 Nhật Bản là quốc gia đầu tiên phát hành tem năm Hổ, với mã số Scott 498 (A206). Ngày 18.02.1980 Trung quốc lần đầu phát hành tem năm Khỉ, số mã TQ là T46. Mỹ và Việt Nam ra tem năm Gà từ 1993. Đến nay đã có hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới phát hành trên 2000 tem và bloc đủ loại, trong đó có một số nước phát hành không vì mục đích xử dụng bưu chính ở nước mình mà để bán theo thị hiếu sưu tập. Như vậy tem "Con Giáp" đã trở thành một đề tài đồng nhất, nhiều nước phát hành có hệ thống hàng năm trong khoảng thời gian dài với số lượng đáng kể, có ảnh hưởng tới người sưu tập ngày một rộng, nhiều người chuyên sưu tập và nghiên cứu. Năm 1997 ở Trung quốc đã có 2 bộ trưng bầy đề tài này đoạt giải cao ở triển lãm quốc gia, nhiều hiệp hội tem tỉnh đã thành lập hội nghiên cứu học thuật như "Hội nghiên cứu học thuật tem sinh tiếu Giang Tô", Trung quốc.
Theo các nhà khảo cổ, từ "Con Giáp" nguồn gốc là tục thờ của loài người xa xưa, một bộ tộc thờ vật tổ riêng, dần dần biến hoá thành những con vật tượng trưng cho một chu kỳ ngắn 12 năm lịch âm, từ đó tìm ra những chiêm nghiệm về năm sinh như cầm tình con gì, như suy đoán năm tuổi gặp may rủi, vận hạn, sống chết, bệnh tật, kết hôn, tìm bạn ứng với từng người từng năm với phong tục tập quán khác nhau. Chính vì vậy khi thiết kế tem, hoạ sĩ thường vẽ những con vật đã được cách điệu và nghệ thuật hoá từ nguồn gốc văn hoá dân gian, tranh tượng, đồ thủ công mỹ nghệ (đắp nổi, nặn, nhồi bông, cắt trổ giấy...). Ý nghĩa của loại tem này liên quan đến nhiều lãnh vực trong đời sống văn hoá như thiên văn, địa lý, khí tượng, tôn giáo, thần thoại, truyền thuyết. Đó là những nội dung đa dạng và phong phú để người biên soạn rộng đường sáng tạo. Nhiều nước khi thiết kế tem, có chữ Hán đi kèm hoặc chữ Hán riêng trên 1 tem. Đó là những chữ Hán tên của 12 chi (Tý, Sửu, Dần, Mẹo...). Những chữ này khác với chữ gọi tên con vật có thật trong đời sống (Chuột, Trâu, Hổ, Mèo...). Phân biệt chữ để hiểu nghĩa tránh được những lỗi không đáng có hiện nay khi dùng từ Hán - Việt.
Tem và tư liệu sưu tập về loại này rất đa dạng, phong phú, thuộc nhiều nước, có cách làm các ấn phẩm chơi tem khác nhau. Chúc các bạn sưu tập được nhiều và rộng rãi để hoàn thành được bộ trưng bầy theo tiêu chuẩn 5 khung tham dự Triển Lãm Xuân.
Trần Đức Thông.
|